herstorie, czyli szlakiem kobiet na cmentarzu Rakowickim

No i kończy się listopad. 

Podobno gdzieniegdzie sypnęło już śniegiem, we Wrocławiu zimno i mokro, a jeszcze kilka dni temu chodziłam w rozpiętej kurtce i narzekałam, że za ciepło...

Ostatnie tygodnie spędziłam w Krakowie. Spotkałam się z przyjaciółmi, zaliczyłam dwie wystawy (Mocak, obowiązkowo), udało mi się wyskoczyć za miasto "po widoki", kilka dni zmarnowałam, siedząc w domu, bo pogoda nie sprzyjała  spacerom, no i, oczywiście, odwiedziłam groby bliskich.

I, przy okazji, poszwendałam się z aparatem po cmentarzu Rakowickim, szlakiem  grobów krakowianek - tych mniej  i bardziej znanych i tych zapomnianych, a wartych uwagi. "Krakowski szlak kobiet" to dość świeża inicjatywa, przypominająca jak wielką rolę pełniły w historii miasta (i nie tylko) kobiety, nie tylko te słynne. 

Znanych powszechnie kobiet pochowano na cmentarzu Rakowickim wiele; któż nie zna np. Heleny Modrzejewskiej (1840-1909), wybitnej polskiej aktorki, propagatorki twórczości Szekspira, uważanej za jedną z najpiękniejszych kobiet swojej epoki? Ale zapewne mało kto kojarzy nazwisko Anny Libery, Marii Steczkowskiej, czy Janiny Kosmowskiej, a warto.  

I o nich będzie dzisiaj:) 

Anna Libera "Krakowianka" (1805-1886) - poetka, jedna z pierwszych kobiet publikujących swoje utwory, działaczka oświatowa i emancypantka, hafciarka. W twórczości odnosiła się do krakowskiej ludowości i życia kobiet, w dramatach zaś do historii oraz współczesności. Należała do Komitetu Polek (1848), domagając się równouprawnienia kobiet.

Maria Steczkowska (1832-1918) - jedna z pierwszych turystek tatrzańskich i propagatorek wędrówek górskich. W latach 50. i 60. XIX wieku wędrowała po Tatrach w towarzystwie góralskiego przewodnika; w 1864 r. zdobyła m.in. Wołowiec i Czerwone Wierchy. Wydała anonimowo m. in. "Obrazki z podróży do Tatrów i Pienin" (1858) - nie był to przewodnik, jednak dla zwiedzających Tatry książka pełniła wówczas taką rolę. Zachęcała inne kobiety do wędrówki po górach. W wieku ok. 50 lat wstąpiła do Zakonu Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (wizytek) w Krakowie i w ich grobowcu została pochowana. 

Jej trasy weszły do kanonu wycieczek tatrzańskich. 

Janina Kosmowska, primo voto Gatmanowa, secundo voto Jastrzębska (1864-1951) - jedna z trzech pierwszych studentek na ziemiach polskich. Cytuję za stroną cmentarza Rakowickiego:

"Edukację zdobywała na kursach tajnego Uniwersytetu Latającego w Warszawie. Jej plan, by pracować w zawodzie farmaceutki był ograniczony ze względu na brak możliwości podjęcia studiów. W wyniku działań m.in. Kazimiery Bujwidowej rekrutacja kobiet na studia wyższe na Uniwersytecie Jagiellońskim stała się faktem w 1894/95 roku. By zdawać na farmację wymagany był kurs, który ukończyła w aptece mgra Alfonsa Bukowskiego.

Studia na UJ rozpoczęła w 1894 r. jako jedna z trzech pierwszych studentek na ziemiach polskich. Mimo rozpoczęcia studiów, na udział w zajęciach musiała każdorazowo występować do wykładowców. Dodatkowo nie mogła otrzymać dyplomu. W 1898 roku zezwolono jej na zdanie egzaminu magisterskiego.

Nawet po zakończonej nauce, kobiety nie mogły w tamtym okresie w Galicji pracować jako farmaceutki, z tego tez względu Janina Kosmowska założyła pierwszy zakład kefirowy w Krakowie. Kefir uznawany był wtedy za produkt leczniczy, pomocny m.in. przy chorobach płuc. W późniejszych latach pracowała jako asystentka Odona Bujwida w Zakładzie Produkcji Surowic i Szczepionek w Krakowie".

Kazimiera Bujwidowa (1867 - 1932) - znana działaczka społeczna i feministka. "Była jedną ze słuchaczek wykładów z nauk biologicznych na Uniwersytecie Latającym. W 1886 r. poślubiła Odona Bujwida, pierwszego polskiego bakteriologa, z którym pracowała w laboratorium w Krakowie. Aktywnie działała na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Walczyła z analfabetyzmem, ułatwiając dostęp do oświaty, szczególnie dziewczętom. Była propagatorką bezpłatnych czytelni dla dzieci i młodzieży. Przewodniczyła Krakowskiej Czytelni dla Kobiet, która była miejscem wspierającym ruch emancypacyjny. Kazimiera Bujwidowa była jedną z prekursorek walki o prawa kobiet do studiów wyższych. Utworzyła pierwsze gimnazjum dla dziewcząt z egzaminem maturalnym. Angażowała się również w walkę o prawo do głosowania dla kobiet". 

Marcelina Kulikowska (1872-1910) - pochodziła z Podola, uczyła się w Warszawie, ukończyła studia przyrodnicze na Uniwersytecie Genewskim i w 1899 r. osiadła w Krakowie. Współtworzyła Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza oraz Towarzystwo Szkoły Gimnazjalnej Żeńskiej w Krakowie. Była emancypantką mocno zaangażowaną w działalność społeczną m.in. na rzecz edukacji dziewcząt, oświaty pozaszkolnej dorosłych, czy tworzenia bibliotek. Po tym jak publicznie wyraziła, że jest niewierząca musiała zrezygnować z pracy nauczycielki. Znana była z aktywności literackiej. Była pierwszą kobietą – reporterką prasową w „Kurierze Lwowskim” (1907-1910). Zginęła śmiercią samobójczą, strzelając w serce z pistoletu.

Zofia Baltarowicz-Dzielińska (1894-1970) - rzeźbiarka, pierwsza studentka ASP w Krakowie w 1917 r., jedyna kobieta wśród 80 studentów akademii!

"We wrześniu 1917 roku wsiadła do pociągu i przyjechała do Krakowa. Zameldowała się w Hotelu Drezdeńskim przy Rynku Głównym w Krakowie. Rano, swoje pierwsze kroki skierowała do Kościoła Mariackiego, a potem na plac Jana Matejki do budynku Akademii Sztuk Pięknych. Na portierni zapytała o Jacka Malczewskiego. Portier oznajmił, że akademia jest nieczynna z powodu wakacji. Zdesperowana Zofia poprosiła o prywatny adres malarza, który mieszkał wtedy przy Krupniczej 8. Malczewski, który nie był przychylny przyjmowaniu kobiet na akademię, po obejrzeniu prac Zofii skierował ją do Konstantego Laszczki z poleceniem, aby ten przyjął Zofię do swojej pracowni. Laszczka również dostrzegł talent w szkicach Zofii, jednak bał się podjęcia decyzji, dlatego odesłał Zofię do ówczesnego rektora Józefa Mehoffera. Po zapoznaniu się z pracami Zofii Mehoffer zdecydował, że zostanie przyjęta do pracowni rzeźby na okres próbny, w czasie którego będzie musiała wykonać rzeźbę. Na podstawie przygotowanej pracy rzeźbiarskiej grono pedagogów podjęło wspólną decyzję o przyjęciu Zofii na akademię". za wikipedia.pl

Donata Dąbrowska-Pouch (1923-2015) - urodzona w Żołyni, od 1945 r. zamieszkała w Krakowie, gdzie w 1951 r. ukończyła studia w zakresie chemii na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1951-1978 pracowała w Zakładach Farmaceutycznych POLFA Kraków, a od 1957 r. także w Spółdzielni Farmaceutycznej ESPEFA w Krakowie. Przyczyniła się do powstania receptur wielu leków, takich jak Aviomarin, Teocardin, Diprofilina, Guajazyl i in. Uzyskała 6 patentów i 4 świadectwa autorskie. W 1984 r. wstąpiła do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. 

  Jadwiga Jędrzejowska (1912-1980) - wybitna tenisistka.
"Urodziła się w Krakowie w robotniczej rodzinie. Wspierała finansowo rodziców podając piłki zawodnikom grającym na kortach Akademickiego Związku Sportowego w Parku Krakowskim. Gdy miała 10 lat, ojciec wystrugał jej rakietę z drewna. Szybko dostrzeżono jej talent i przyjęto do AZS (1925 r.). Trenowała z mężczyznami, gdyż zawodniczki nie chciały z nią grać uważając tenis za grę wyższych sfer. W 1931 r. zdała maturę w trybie eksternistycznym. Jako 20-latka po raz pierwszy została mistrzynią Polski (w sumie 27 razy). W 1936 i 1937 r. w plebiscycie „Przeglądu Sportowego” wybrano ją najlepszym sportowcem Polski. Zyskała sławę za granicą W 1931 r. debiutowała na Wimbledonie, a w 1937 r. zagrała w finale turnieju. W Anglii i USA nazywano ją „Dżed” lub „Dżadża”. Przyjaźniła się z Charlie Chaplinem. Podczas II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Odmówiła wyjazdu do zaprzyjaźnionego króla Szwecji Gustawa V. W 1948 r. zamieszkała w Katowicach. Wróciła na kort i nadal nie miała sobie równych. Trenowała kolejne pokolenie. Zmarła 28.02.1980 r. w Katowicach".

....

Wszystkie informacje/cytaty pochodzą ze strony cmentarza Rakowickiego i wikipedii.